Achternaam
Namen en mythen
Mythe: Andere spelling betekent andere naam
Tegenwoordig staat de spelling van achternamen vast en staat een andere spelling gelijk aan een andere naam. Dat is zoals het vandaag is. Vroeger konden maar weinig mensen schrijven en degenen die konden schrijven, schreven elk woord zoals ze wilden.
Hoe een naam werd opgeschreven hing af van wat iemand als zijn naam beschouwde, hoe hij die normaal uitsprak, hoe dik zijn accent was, of hij verkouden was, wie zijn bediende was, hoeveel aandacht die bediende had, enzovoort. De spelling van namen kon sterk variëren. Bovendien veranderden namen vaak bij emigratie. Als Engelsen of Fransen naar Nederland verhuisden, vernederlandsten ze vaak hun naam, en als Nederlanders naar Amerika verhuisden, veramerikaniseerden ze vaak hun naam; Van der Bilt werd Vanderbilt, Boeink werd Boeing, Nieuwenhuis werd Newhouse.
Mythe: Napoleon voerde achternamen in
Een mythe die vaak wordt herhaald door beginnende onderzoekers die enthousiast zijn over het halve verhaal dat ze hebben gehoord, is dat Napoleon achternamen introduceerde. Dat is gewoon niet waar. Wat wel waar is, is dat Napoleon de Code Civil invoerde, het Franse burgerlijk wetboek, inclusief een burgerlijke stand, en specifiek eiste dat iedereen zijn achternaam moest registreren. Napoleon introduceerde geen achternamen, alleen de eis om je achternaam te laten registreren. Dat is iets anders.
De meeste Nederlandse families gebruikten al achternamen eeuwen voordat Napoleon werd geboren. Het gebruik van achternamen was gebruikelijk in veel delen van het land, vooral in de steden. Toen de Mayflower Pilgrims in Leiden woonden (1609-1620), zo'n vierhonderd jaar geleden, gebruikten de meeste Leidenaren al achternamen. Dat klinkt geweldig, maar de spelling kon sterk variëren en achternamen werden niet altijd consequent gebruikt. In Leidse akten uit die tijd kan dezelfde persoon in de ene akte geïdentificeerd worden met de achternaam en in een andere met het patroniem.
Mythe: Er zijn twee naamsystemen in de Nederlandse genealogie
Een andere valse bewering is dat er twee naamsystemen zijn in de Nederlandse genealogie, namelijk patroniemen en familienamen. Deze onjuiste bewering wordt vaak impliciet gedaan, door de onjuiste bewering dat de Nederlanders patroniemen gebruikten vóór het decreet van Napoleon, en achternamen daarna. Vergeet niet dat de invoering van achternamen niet op één dag plaatsvond en dat het decreet herhaald moest worden.
Er zijn niet twee maar drie naamsystemen in de Nederlandse genealogie, en alle drie waren eeuwenlang in gebruik; achternamen, patroniemen en boerderijnamen. De meeste genealogen zijn bekend met familienamen en patroniemen. Het systeem van boerderijnamen is minder bekend. Genealogieën met boerderijnamen kunnen naamsveranderingen bevatten, omdat een boerderijnaam de naam is van de boerderij waar je woont; als je van de ene boerderij naar de andere verhuist, verandert je boerderijnaam. Boerderijnamen kwamen veel voor in de oostelijke delen van Gelderland en Overijssel.
Mythe: Veel mensen namen willekeurige en opzettelijk domme namen aan
De eis om een achternaam te registreren creëerde de behoefte om een achternaam aan te nemen voor degenen die er nog geen gebruik van maakten. Een hardnekkige mythe is dat veel mensen willekeurige of expres domme namen aannamen.
Ten eerste registreerden veel mensen gewoon de achternaam die ze al hadden. Een echt gevolg van de registratie is dat de spelling van hun achternaam bevroren raakte. Spellingsvariaties zouden nog tientallen jaren doorgaan, maar veel minder frequent. Deze registratie van achternamen is waar de grote spellingsstop begon. Veel mensen registreerden gewoon de naam waaronder ze al bekend waren. Mensen die een boerderijnaam gebruikten, registreerden die naam meestal als achternaam. Hun boerderijnaam werd een achternaam.
Mensen met een bepaald patroniem registreerden zich met dat patroniem en dat patroniem werd dus hun achternaam. Deze familienamen staan nu bekend als versteende patroniemen. Er werden naamregistraties gemaakt. Sommige werden vernietigd, andere bestaan nog steeds en sommige daarvan zijn online te vinden. Een populaire mythe is dat mensen in opstand kwamen tegen de registratie met opzettelijk domme namen, en het populairste ogenschijnlijke voorbeeld van zo'n opstandige naam is Naaktgeboren. De waarheid is dat die naam al in gebruik was - hier komt het repetitieve thema - lang voordat Napoleon werd geboren.
Mythe: Kinderen werden vernoemd naar dode broers of zussen
Het is niet gebruikelijk en het is ook nooit gebruikelijk geweest om kinderen naar overleden broers of zussen te vernoemen.
Er zijn vernoemingsconventies om kinderen te vernoemen naar grootouders, tantes en ooms, en als een kind jong sterft, kan een ander kind dezelfde naam krijgen - maar het wordt nog steeds vernoemd naar een grootouder, tante of oom, niet naar zijn overleden broer of zus. Trouwens, in de meeste gevallen waar je genealogie twee levende broers en zussen met dezelfde naam heeft, heb je een fout gemaakt, maar soms is het echt gebeurd. Soms groeiden ze allebei op om volwassen te worden, te trouwen en zelf kinderen te krijgen.
Patroniem
Opmerking plaatsen